Broodjeszaak Smeer em: watertanden in een industrieel interieur

Smeden en smeren: twee ambachten met slechts één letter verschil. Nu is broodjes smeren niet per se een ambacht, maar in de handen van broodjeszaak Smeer ‘m in Tilburg wel. Voordat ik het mes zette in mijn ‘bammetje’ brie, liet ik het kunststukje op me inwerken. De dikke plak bruinbrood puilde aan alle kanten uit als een afgeladen pakjesboot. Een wild expressionistisch palet van walnoot, zwarte bes, aardbeikwartjes, frambozen, flarden sla, bijgepunte stukken brie en vegen chutney.

Smeer ‘m is gevestigd in gebouw 84, waarin in 1874 een bankwerkerij begon en in 1902 een verensmederij. Sinds 2015 is het pand een gemeentelijk monument, industrieel erfgoed dus, zoals zoveel in de Tilburgse Spoorzone, die momenteel een grote bouwplaats is – het lijkt Berlijn wel. Das Leben ist eine Baustelle, deze filmtitel schiet door mijn hoofd. Het leven is een bouwplaats, het is nooit af, er wordt gesloopt en herbouwd, gerenoveerd en zomaar wat opgelapt of gewoon vergeten. Misschien spreekt de Spoorzone me daarom zo aan. Ooit, in een ver verleden, was het een functionerend industrieel complex, waarin zowat alles met elkaar in verband stond. Met het wegvallen van de oorspronkelijke functies krijgt het geheel iets labyrintisch. De logische structuur is verdwenen en dat wekt de fantasie. Ik geniet van het sleetse, het respect daarvoor. En ik geniet van het onaffe, van het ‘werk in uitvoering’, in zowel letterlijke als figuurlijke zin. Vanwege de vele starters in de gebouwen hangt er een sfeer van jeugdige bravoure. Hard werken, roeien met de riemen die je hebt, misschien wat geld verdienen en misschien ooit, mocht het idee (of ‘concept’) aanslaan, verkassen naar een chique, nieuw, functioneel en groot pand, waarin de harde werker zich afvraagt of dit nu de verwerkelijking is van de droom die zij lang geleden had. De oprichters van Smeer ‘m zijn harde werkers en dat doen ze van harte, getuige de foto’s op facebook, waarop ze de wereld toelachen. Ik loop de zaak binnen en kijk de keuken in. Daar staat medeoprichter Saskia, de ‘kleine, rode keukenprinses’ volgens hun website. Aan de afhaalbalie van onbehandeld grenen staat een andere, al even vriendelijke jonge vrouw, een van de ‘meisjes van Smeer ‘m’ (zegt opnieuw de website). Nu moet ik twee dingen tegelijk doen: rondkijken in de zaak en mijn bestelling bedenken. Ik maak er een warrige combi van.

Verweerde kalk op de bakstenen muren, zwarte prikkabels met ledlamppeertjes, oerdegelijke kozijnen van de ramen en deuren, een elektrische roldeur, een nieuwe vitrinekast met diverse gebak van eigen makelij, een stalen hek dat de broodjeszaak van de bierbrouwerij ernaast scheidt, verzinkte kabelgoten en een betonvloer waarop een Perzisch tapijt is neergedwarreld. Aardig wat potplanten, ook in de keuken, waarin meteen de matzwart gelakte staalconstructie opvalt vanwege het verder opvallend lichte interieur. Goed, ik bestel en zoek vervolgens een plaatsje op het ruim opgezette terras.
Ik zet het mes in mijn bammetje (zo staat het op de menukaart) en luister naar het relaas van een Venlose jonge vrouw aan een tafeltje verderop. Ze vertelt haar tafelgenote over een man die ze na lange tijd terugzag. Toen voelde ze wel iets voor hem, maar nu vindt ze hem te oud. “Scheelt het veel in leeftijd dan?” vraagt haar tafelgenote. “Tja veel, wat is veel?” antwoordt ze. “Die twee jaren waren toen geen probleem.”

Mijn plak bruinbrood is zo vol dat de bessen er vanaf rollen. Een windvlaag neemt een flard sla mee. De serveerster komt gelopen met de vraag of alles naar wens is. Misschien vindt ze het zelf ook een rare vraag, want ik bespeur enige verlegenheid in haar doen, wat dan weer charmant is. Evengoed is mijn senioriteit intimiderend. Weet ik veel. Ze is in ieder geval uiterst vriendelijk en dat past goed bij het warme weer. Van de week zat ik met iemand op een terras in Den Bosch. De glazen waren op een bodempje na leeg. Komt de serveerder gelopen met de vraag: “Zijn jullie nog goed?” Die had ik nog nooit gehoord. Zijn jullie nog goed? Kan het nog beter? Het maakt me niet uit, het is de aandacht die telt. Als mensen mij vragen of alles naar wens is, doe ik mijn best om die vraag in de context te plaatsen. Alles is veel. Is in mijn werkzame leven alles naar wens? Had ik lang geleden niet een andere keuze moeten maken? Ik weet het, daarop doelt de bediening niet. Op school kon ik nauwelijks bij de les blijven. In gedachten was ik overal, behalve in de klas. Minstens een kwart van wat in een vergadering gezegd wordt, komt niet bij me binnen. Maar ik dwaal af. Wat ik zeggen wil: ga naar de Tilburgse Spoorzone als je van industriële interieurs houdt die druipen van vindingrijkheid en improvisatievermogen – en vergeet niet de LocHal binnen te lopen. Tegen de tijd dat je maag knort, ga je langs bij Smeer ‘m en je dag is compleet.